Agresja u seniora – jak na nią reagować?

Postępujący proces starzenia się organizmu prowadzi do szeregu zmian w życiu człowieka. Część z nich dotyczy zachowania, czego dobrym dowodem są mniejsze lub większe napady agresji u starszych osób. Problem ten może objawiać się w różnorodny sposób, ale we wszystkich przypadkach konieczne są zdecydowane działania. Co stanowi przyczynę gniewu i złego zachowania seniora? Jak sobie radzić z agresją u starszej osoby?

Agresja u osób starszych – przyczyny

Obserwacja seniora jest kluczowym sposobem, aby uchwycić czynniki, które mogą powodować agresywne zachowania. Kluczowe jest zwrócenie uwagi na częstotliwość ich występowania. Jednorazowe epizody mogą być po prostu reakcją na konkretną sytuację. Znacznie poważniejszym problemem są powtarzające się wybuchy wściekłości.

• U niektórych seniorów agresywna postawa to skutek stosowania leków.
• Agresja i urojenia u osób starszych są w wielu przypadkach oznaką chorób otępiennych np. postępującej demencji czy Alzheimera. Wówczas gniew może być odpowiedzią seniora na poczucie zagubienia.
• Wzmożona drażliwość jest częstym rezultatem niedoboru witamin i minerałów (np. magnezu, witamin z grupy B), które są istotne dla prawidłowej pracy układu nerwowego i samopoczucia.
• Agresja u osób starszych niejednokrotnie manifestuje reakcję organizmu na przewlekłe dolegliwości bólowe (np. wynikające z chorób zwyrodnieniowych kręgosłupa) lub ograniczenia funkcjonalne, zwykle powodujące utratę samodzielności.
• W wielu przypadkach ataki gniewu i złości są spowodowane aktualną sytuacją (np. samotnością, ograniczonymi środkami finansowymi), bądź wydarzeniami z przeszłości (np. śmierć bliskiej osoby).

Oprócz powyższych warto pamiętać, że agresja może być formą niepogodzenia się z postępującym procesem starzenia się organizmu i zbliżającą się wizją śmierci.

Jakie są rodzaje agresji u seniorów?

Osoby starsze mogą prezentować różnorodne działania i zachowania, które mają na celu wyładowanie nagromadzonej w nich frustracji. Co więcej, u wielu seniorów gniew jest formą zwrócenia na siebie uwagi i sposobem komunikacji z otoczeniem. Agresja u starszych osób może mieć charakter:

• Agresji fizycznej, to m.in. plucie, gryzienie, popychanie, niszczenie przedmiotów, a nawet i samookaleczanie.
• Agresji werbalnej, czyli obraźliwe komentarze na temat wyglądu i zachowania innych osób, wulgaryzmy, groźby w kierunku innych lub samego siebie, np. popełnienia samobójstwa.
• Agresji niewerbalnej, określanej też mianem biernej, to wszelkie postawy i zachowania odznaczające się wrogością do innej osoby np. celowe drażnienie się z inną osobą, przedrzeźnianie, pogardliwe spojrzenie, zamierzone milczenie lub niesłuchanie wypowiedzi opiekuna.
• Agresja seksualna to częste zachowanie wśród seniorów, które może mieć różnorodny charakter – począwszy od masturbacji na oczach innych, przez ciągłe podteksty seksualne, a skończywszy na wchodzeniu w interakcje (np. przypadkowe dotknięcie piersi lub genitaliów osoby odpowiedzialnej za opiekę), czy też próbach molestowania.

Specyficzną formą agresji seniora są tzw. działania dywersyjne, które mają na celu zdenerwowanie otoczenia. Mowa tu o takich działaniach jak świadome oddawanie moczu i kału poza toaletą, unikanie przyjmowania środków farmakologicznych, zamierzone robienie bałaganu w mieszkaniu, chowanie rzeczy istotnych dla drugiej osoby (np. telefonu komórkowego) bądź odmawianie jedzenia i picia jako forma „protestu”.

Jak sobie radzić z agresją u osoby starszej?

Rodzina i opiekunowie seniora nie mogą być pobłażliwi wobec agresywnego zachowania. Punktem wyjścia jest odpowiednia diagnostyka, aby poznać przyczynę jego postawy. Niejednokrotnie problem nie tkwi w zdrowiu osoby starszej, a jego nastawieniu wobec konkretnej osoby. Firma Medicus oferuje możliwość domowej wizyty lekarskiej dla seniorów. Doświadczeni specjaliści z dziedzin gerontologii, neurologii czy psychiatrii mogą przeprowadzić dokładne badania, co ma na celu wykluczenie agresji i urojeń u osób starszych z powodu kiepskiego stanu zdrowia.

Warto jednak pamiętać, że brak reakcji na gniew i złośliwości seniora nie doprowadzą do rozwiązania problemu. Dlatego kluczowe jest, aby opiekunowie i rodzina przestrzegali kilku istotnych zasad:

• Przyjęcie wyprostowanej sylwetki i zdecydowany ton głosu – mowa ciała ma dosadnie przekazać seniorowi, że jego zachowanie było niestosowne.
• Używanie prostych komunikatów o charakterze zakazu pozwoli osobie starszej na łatwiejsze zrozumienie popełnionego błędu – wchodzenie w dyskusje i próby tłumaczenia mogą zaostrzyć konflikt.
• Eliminowanie czynników, które mogą wywoływać agresję – część seniorów może agresywnie reagować na określone tematy, przedmioty lub sytuacje, dlatego konieczne jest ich ograniczenie.

Oprócz powyższych konieczna jest cierpliwość, gdyż proces zmiany zachowania seniora wymaga sporo czasu i sił. Zwłaszcza że u niektórych osób, złośliwości mogą być po prostu cechą ich charakteru.

MEDICUS – domowe leczenie agresji u osób starszych

Farmakologiczne leczenie agresji u starszych osób może okazać się jedynym rozwiązaniem. Wówczas warto skonsultować się z neurologiem lub psychiatrą, którzy ocenią zasadność wprowadzenia farmakoterapii. Skorzystaj z prywatnej praktyki lekarskiej oferowanej przez firmę Medicus. Seniorzy z Krakowa i najbliższych okolic mają możliwość zamówienia domowej wizyty lekarskiej, co stanowi świetne rozwiązanie dla pacjentów o ograniczonej funkcjonalności i sprawności umysłowej. Zachęcamy do kontaktu i rezerwacji terminów.

Bibliografia:

1. Brodaty, Henry, and Lee-Fay Low. „Aggression in the elderly.” Journal of Clinical Psychiatry 64 (2003): 36-43.
2. Jaroszewska, Emilia. „Starość i agresja—osoby starsze jako ofiary oraz sprawcy przemocy.” Problemy polityki społecznej. Studia i dyskusje 17 (2012): 113-129.
3. Salzman, Carl, et al. „Elderly patients with dementia-related symptoms of severe agitation and aggression: consensus statement on treatment options, clinical trials methodology, and policy.” Journal of Clinical Psychiatry 69.6 (2008): 889-898.
4. Szafranek, Anna. „Konflikt i przemoc z udziałem seniorów w domach pomocy społecznej–uregulowania prawne i rekomendacje działań naprawczych. Przykład Podlasia.” Praca socjalna 32.2 (2017): 50-69.