Otępienie starcze – jak je rozpoznać?
Wraz z biegiem lat organizm zaczyna tracić na wydajności. Oprócz fizycznych zmian jak np. spadek masy mięśniowej czy zmniejszona wytrzymałość kości następuje też obniżenie efektywności funkcjonowania układu nerwowego i zdolności poznawczych. Otępienie starcze, zwane też demencją, to jeden z najczęstszych problemów podeszłego wieku. Jakie są przyczyny demencji i po czym ją rozpoznać?
Co to jest demencja?
Pod pojęciem otępienia starczego kryją się zaburzenia kognitywne (funkcji poznawczych), które następują wskutek nieprawidłowej pracy mózgu. Czynności kognitywne są powiązane z myśleniem i w dużej mierze determinują samodzielność człowieka oraz jego zdolność do funkcjonowania w codziennym życiu. Zdolności poznawcze determinują takie kwestie, jak:
- koncentracja,
- zapamiętywanie,
- logiczne myślenie,
- osobowość i nastrój,
- orientacja w czasie i przestrzeni,
- płynna mowa i porozumiewanie się,
- kojarzenie faktów i wyciąganie wniosków,
- zdolność do nawiązywania i utrzymywania relacji z innymi ludźmi.
Szanse na występowanie demencji rosną proporcjonalnie do wieku. Można rzec, że otępienie starcze jest poniekąd nieuniknione i wpisane w cykl życia każdego człowieka. Niemniej jednak u niektórych osób może nastąpić wyjątkowo późno lub mieć bardzo łagodny przebieg, co jest w głównej mierze uzależnione indywidualnymi predyspozycjami.
Jakie są przyczyny otępienia starczego?
Starzenie się organizmu to główna przyczyna występowania demencji. Niemniej jednak to niezwykle duże uproszczenie. Wedle aktualnych badań ponad połowa przypadków otępienia starczego jest uwarunkowana zmianami o podłożu neurodegeneracyjnym. Przeważnie mowa tutaj o chorobie Alzheimera, która powoduje postępujące uszkodzenie mózgu i stopniowy zanik jego prawidłowego funkcjonowania.
Drugą i równie częstą grupą są tzw. pierwotne otępienia starcze, które są rezultatem innych chorób mózgu i układu nerwowego. Poza chorobą Alzheimera demencja może być rezultatem np. pląsawicy Huntingtona lub choroby Parkinsona. Ostatnią grupą demencji są wtórne otępienia zwyrodnieniowe. Do tej grupy nalezą choroby, które nie wywołują zmian neurodegeneracyjnych. W tym przypadku demencja może stanowić następstwo różnorodnych schorzeń – począwszy od guza mózgu, przez zaawansowaną i nieleczoną cukrzycę czy uzależnienie od alkoholu, a skończywszy na przebytym udarze mózgu.
Warto też dodać, że otępienie starcze można nastąpić wskutek bezpośredniego urazu czaszkowo-mózgowego. Wypadek komunikacyjny lub po prostu uderzenie w głowę wskutek utraty równowagi także może spowodować następstwa, które występują u osób z demencją.
Otępienie starcze – objawy
Wiele objawów otępienia starczego może posłużyć do trafnego zdiagnozowania seniora. Demencję można rozpoznać po występowaniu takich nieprawidłowości jak:
- wahania nastrojów,
- problemy z koncentracją,
- odkładanie przedmiotów w niestandardowe miejsca,
- upośledzenie płynności mowy np. zapominanie słów,
- częste zadawanie tych samych pytań w krótkim czasie,
- problemy z niektórymi zadaniami np. liczeniem pieniędzy,
- trudności z wykonywaniem złożonych czynności ruchowych,
- dezorientacja w przestrzeni np. częste gubienie się i nierozpoznawanie dobrze znanych miejsc,
- poczucie dezorientacji w czasie – brak możliwości wskazania dokładnej daty czy określenia dnia tygodnia
Warto jednak zaznaczyć, że ilość występujących symptomów oraz stopień ich nasilenia jest uzależniony od poziomu uszkodzenia mózgu.
Stopnie otępienia starczego
Demencja jest chorobą, która rozwija się latami i przez długi czas może nie dawać widocznych objawów. Dlatego też medycyna wyróżnia stopnie otępienia starczego. Dzięki temu lekarze mogą o wiele łatwiej określić poziom zaawansowania zmian otępiennych i oszacować dalsze rokowania pacjenta. Najprostsza klasyfikacja wyróżnia trzy etapy otępienia:
- Lekkie, które odznacza się problemami poznawczymi ograniczającymi wykonywanie niektórych czynności dnia codziennego. Senior jest w stanie samodzielnie funkcjonować.
- Umiarkowane, w którym dochodzi do sporego ograniczenia w zakresie samodzielnego funkcjonowania i niezbędna jest pomoc osób trzecich.
- Głębokie, w którym pojawiają się duże deficyty pamięci krótkotrwałej oraz upośledzenie orientacji w czasie i przestrzeni. Senior nie tylko wymaga pomocy, ale i stałego nadzoru.
W przypadku otępienia starczego spowodowanego chorobą Alzheimera zwykle wykorzystuje się skale GDS i FAST, które wyróżniają aż siedem etapów otępienia:
- Brak zaburzeń poznawczych, mogą pojawić się zaburzenia snu.
- Niewielkie zaburzenia np. gubienie przedmiotów, trudność z przypominaniem sobie nazw.
- Łagodne zaburzenia powodujące coraz większe trudności ze skupieniem i pamięcią.
- Wczesny etap choroby, w której pojawiają się kłopoty z codziennymi czynnościami i trudności z kojarzeniem faktów np. przypominaniem przeszłych wydarzeń.
- Średniozaawansowany etap choroby to pojawienie się kolejnych problemów np. niezdolność do doboru ubrań na konkretną okoliczność, zapominanie własnego adresu.
- Zaawansowany etap choroby odznacza się koniecznością pomocy osób trzecich oraz takimi problemami, jak np. nietrzymanie moczu, omamy wzrokowe i słuchowe, wyraźne zmiany nastroju, problemy z rozpoznawaniem siebie i najbliższych.
- Końcowy etap choroby charakteryzuje całodobowa opieka i wdrożenie leczenia paliatywnego, gdyż senior ma ograniczoną mowę, brak zdolności do chodzenia i siedzenia, a poziom zaawansowania otępienia zwykle prowadzi do utraty kontaktu z otoczeniem.
Ile trwa ostatni etap demencji?
Przeważnie do końca życia chorego. Niemniej jednak dzięki odpowiednio wczesnemu wdrożeniu leczenia farmakologicznego i zmianie stylu życia istnieje szansa, aby przebieg otępienia starczego nie był zbyt intensywny. Tym samym istnieje duże prawdopodobieństwo utrzymania seniora w dobrej sprawności psychofizycznej przez wiele lat.
MEDICUS – domowa diagnostyka i leczenie otępienia starczego
Firma Medicus zachęca do skorzystania z prywatnych wizyt lekarskich z dojazdem do domu pacjenta. Nasze usługi realizujemy na terenie Krakowa. Oferujemy wsparcie ze strony doświadczonych gerontologów, neurologów i psychiatrów, którzy przeprowadzą skuteczną diagnostykę seniora i zaproponują odpowiednie leczenie. Skontaktuj się z nami i zarezerwuj wizytę!
Bibliografia:
- Bich N.N., et al. „Dementia and associated factos among the elderly in Vietnam: a cross-sectional study.” International Journal of Mental Health Systems (2019), 13: 1-7.
- Gaweł M. & Potulska-Chromik A. „Choroby neurodegeneracyjne: choroba Alzheimera i Parkinsona.” Postępy Nauk Medycznych (2015), 28(7): 468-476.
- Bujnowska-Fedak M. et al. „Otępienie i depresja u pacjentów w podeszłym wieku w Praktyce Lekarza Rodzinnego.” Family Medicine & Primary Care Review (2012), 3: 349-353.
- Motyl R. „Otępienie – kryteria diagnostyczne.” Polski Przegląd Neurologiczny (2007), 3(2): 43-60.
- http://pacjent.gov.pl/aktualnosc/moze-byc-demencja