Urojenia u osób starszych – jak je leczyć?

Agresja i urojenia u osób starszych to częste wyzwania dla ich najbliższego otoczenia. Seniorzy mogą doświadczać różnorodnych rodzajów urojeń, które w mniejszym lub większym stopniu utrudniają im codzienne funkcjonowanie. Co gorsza, w wielu przypadkach są przyczyną dodatkowych problemów dla opiekunów. Czy istnieją leki na urojenia starcze? Jak wygląda leczenie urojeń u osób starszych?

Co powoduje zaburzenia urojeniowe u osób starszych?

Urojenia u osób starszych są przeważnie wynikiem postępującego procesu starzenia się organizmu, w tym także mózgu. Wraz z wiekiem dochodzi do obniżenia efektywności funkcji poznawczych np. koncentracji czy uwagi. Niemniej jednak zaburzenia urojeniowe często idą w parze z chorobami neurodegeneracyjnymi, które prowadzą do demencji (otępienia). W badaniu przeprowadzonym w grupie 208 seniorów ze zdiagnozowaną demencją wykazano, że 8,7% borykało się z urojeniową zazdrością. Warto zaznaczyć, że częstość występowania urojeń była znacznie częstsza u uczestników z otępieniem z ciałami Lewy’ego aniżeli w przypadku seniorów z Alzheimerem [1].

Niemniej jednak demencja to tylko jedna z przyczyn. Do innych czynników sprzyjających rozwojowi zaburzeń urojeniowych u osób starszych należą:

• przebyty udar mózgu,
• traumatyczne przeżycia,
• patologie w obrębie narządu wzroku,
• toksyczne uszkodzenia mózgu np. wskutek wieloletniego alkoholizmu,
• choroby o podłożu psychicznym np. ciężka depresja, psychoza starcza,
• urazy czaszkowo-mózgowe, zwłaszcza układów czaszkowo-skroniowych.

Urojenia u osób starszych – rodzaje i objawy

Zaburzenia urojeniowe u osób starszych należy rozumieć jako silne przekonanie seniora w istnienie zjawiska, które w praktyce nie istnieje. W literaturze naukowej [2] można natrafić na informacje, że seniorzy – zarówno z demencją, jak i bez oznak choroby otępiennej – przejawiają wspólne treści urojeń. Zaburzenia urojeniowe dzielą się na dwa główne rodzaje: błędnej identyfikacji oraz prześladowcze. W każdym z rodzajów występują pomniejsze typy, które mogą występować równocześnie. Warto jednak zaznaczyć, że urojenia u osób starszych są oparte na rzeczywistości i nie mają nic wspólnego z urojeniami o charakterze fantastycznym, znanymi ze schizofrenii.

Urojenia prześladowcze

To dominujący rodzaj zaburzeń urojeniowych u osób starszych, który polega na rzeczywistych obawach seniora o złe traktowanie ze strony otoczenia.

• Urojenia kradzieży – senior martwi się o ryzyko kradzieży lub żyje w przeświadczeniu, że jest regularnie okradany z dóbr osobistych. Przeważnie przez opiekuna bądź lekarzy.

• Urojenia z podejrzeniami lub zagrożeniem – osoba starsza jest przekonana, że czyha na nią niebezpieczeństwo np. eksmisja z domu, porzucenie, zamknięcie w ośrodku bądź realne zagrożenie życia.
• Urojeniowa zazdrość – dotyczy ślepej wiary w niewierność żony/męża.

Urojenia błędnej identyfikacji

Ten rodzaj urojeń u osób starszych przeważnie pojawia się w późniejszym wieku, co zwykle manifestuje większe problemy w obrębie zdolności kognitywnych seniora. Błędna identyfikacja może dotyczyć zarówno znajomych osób (rodzina przyjaciele), jak i znanych obiektów (np. własny dom, przedmioty osobiste). Oprócz tego istnieje też inne zaburzenia urojeniowe związane z niewłaściwą identyfikacją.

• Znak lustrzany – osoba starsza błędnie identyfikuje własne odbicie w lustrze.
• Znak telewizyjny – wydarzenia i postaci widziane w programach telewizyjnych są traktowane jako prawdziwe.
• Choroba Capgrasa – senior twierdzi, że bliska mu osoba (np. małżonek) została zastąpiona przez oszusta o identycznym wyglądzie.
• Syndrom fantomowego rezydenta – osoby mieszkające z seniorem są postrzegane jako kompletnie nieznane, często uważane za nieproszonych gości.
• Syndrom opiekuńczy – przeświadczenie o tym, że zmarły członek rodziny żyje, co może prowadzić np. do samodzielnych prób poszukiwania „zaginionych” osób.

Urojenia u osób starszych – leczenie

Proces leczenia urojeń u osób starszych ma kompleksowy charakter i przede wszystkim bazuje na farmakoterapii. Odpowiednio dobrane leki mają za zadanie osłabić występujące objawy zaburzeń urojeniowych. Poza leczeniem farmakologicznym ważną rolę odgrywa psychoterapia, która pozwala choremu seniorowi zrozumieć własną chorobę i nauczyć go sposobów radzenia sobie z doskwierającymi urojeniami. Równie istotną kwestią w leczeniu ma codzienność osoby starczej. Oznacza to zagwarantowanie bezpiecznego i stabilnego środowiska, w którym senior nie będzie czuć się zagrożony i tym samym pogłębiać własnych urojeń. Co więcej, pod pojęciem zdrowej codzienności kryje się też wsparcie ze strony najbliższych oraz zapewnienie regularnej aktywności psychofizycznej – mowa tu zarówno o czynnościach ruchowych (np. spacery), jak i umysłowych (np. czytanie książek, oglądanie filmów z napisami, rozwiązywanie krzyżówek).

Jakie leki na urojenia starcze?

Środki farmakologiczne wykorzystywane w zaburzeniach urojeniowych u osób starszych dzieli się na dwie grupy:

1. Leki przeciwpsychotyczne, które działają objawowo.
2. Leki wspomagające stabilizację nastroju, gdyż u wielu seniorów urojenia idą w parze z obniżonym samopoczuciem i skłonnościami do depresji.

MEDICUS – domowe leczenie agresji i urojeń u osób starszych

Firma Medicus oferuje domową opiekę lekarską z dojazdem do pacjentów, którzy mieszkają na terenie Krakowa i najbliższych okolic. Nasz zespół tworzą specjaliści z rozmaitych dziedzin medycyny (m.in. gerontologia, neurologia, psychiatria) i z wieloletnim doświadczeniem w leczeniu seniorów. Lekarze zapewniają fachową diagnostykę i dobór odpowiednich leków na urojenia starcze, co stanowi realne wsparcie dla pacjenta i jego najbliższych. Skontaktuj się z nami, aby zarezerwować termin i poznać szczegóły dotyczące domowej opieki lekarskiej.

Bibliografia:

1. Hashimoto, Mamoru, Shinichi Sakamoto, and Manabu Ikeda. „Clinical features of delusional jealousy in elderly patients with dementia.” The Journal of clinical psychiatry 76.6 (2015): 2769.
2. Holt, Anna EM, and Martin L. Albert. „Cognitive neuroscience of delusions in aging.” Neuropsychiatric disease and treatment 2.2 (2006): 181-189.
3. Brendel, Rebecca W., and Theodore A. Stern. „Psychotic symptoms in the elderly.” Primary Care Companion to the Journal of Clinical Psychiatry 7.5 (2005): 238.
4. Ito, Kae. „Older people living in the community with delusion.” Geriatrics & Gerontology International 24 (2024): 118-122.