Zapalenie osierdzia – przyczyny, objawy i leczenie

Większość problemów dotyczących serca nie wróży niczego dobrego. Nie inaczej jest z zapaleniem osierdzia sercowego, które może doprowadzić do szeregu niedogodności i utrudnić codzienne funkcjonowanie. Czy zapalenie osierdzia jest groźne? Co stanowi jego przyczynę i po jakich objawach można je rozpoznać?

Zapalenie osierdzia sercowego – przyczyny

Worek osierdziowy, czy też po prostu osierdzie, to nazwa cienkiej błony okołosercowej składającej się z dwóch części. Każda z nich pełni zgoła odmienną funkcję dla mięśnia sercowego.

• Surowicza część worka osierdziowego to dwie blaszki, pomiędzy którymi występuje jama osierdzia. To niewielka przestrzeń wypełniona płynem surowiczym. Zadaniem blaszek jest umożliwienie przesuwania komór w sercu, gdy dochodzi do jego skurczu.
• Część włóknista osierdzia to warstwa tkanki łącznej. Włóknista błona stabilizuje położenie serca, chroni je przed uszkodzeniami i zapobiega przed jego nadmiernym powiększeniem.

Zapalenie osierdzia sercowego dotyczy głównie blaszek części włóknistej. Etiologia zmian zapalnych jest zróżnicowana. Stan zapalny worka osierdziowego może nastąpić np. wskutek infekcji wirusowej lub bakteryjnej, zaburzonej pracy tarczycy (niedoczynność), zakażenia grzybiczego lub pasożytniczego czy chorób immunologicznych. Warto też podkreślić, że zmiany zapalne mogą rozwinąć się wskutek schorzeń tkanki łącznej (np. sakroidoza), urazu klatki piersiowej lub serca oraz chorób nowotworowych.

Zapalenie osierdzia – objawy

Głównym objawem zapalenia osierdzia jest ból, który zwykle jest zlokalizowany po lewej stronie klatki piersiowej lub za mostkiem. Na dodatek dolegliwości bólowe przeważnie ulegają nasileniu, gdy chory kaszle, wykonuje głęboki wdech lub znajduje się w pozycji leżącej. Ból w przypadku ostrego zapalenia osierdzia jest kłujący i ma zmienne nasilenie, niekiedy promieniuje do szyi i okolic lewego barku. Towarzyszą mu także duszności, uczucie rozbicia (osłabienie, ból mięśniowo-stawowy) oraz gorączka. Ponadto może dojść do zjawiska tamponady, czyli przesadnego nagromadzenia płynu w jamie osierdzia. O ostrym zapaleniu mowa wówczas, gdy trwa krócej niż pół roku.

Jeżeli zmiany zapalne w worku osierdziowym są dłuższe niż 6 miesięcy, to wówczas mowa o postaci przewlekłej. W tym przypadku dolegliwości bólowe są umiarkowane. Chory przeważnie zmaga się z problemem kołatania serca, a także ograniczonym łaknieniem i spadkiem masy ciała.

Zapalenie osierdzia a wysiłek fizyczny

Istnieje realny związek pomiędzy ostrym zapaleniem osierdzia a wysiłkiem fizycznym. Intensywna aktywność fizyczna zwykle prowadzi nasilenia dolegliwości bólowych, co w konsekwencji stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia chorego. Dopiero gdy nastąpi poprawa wyników EKG, a poziom natężenia bólu ulegnie zmniejszeniu, to wówczas lekarze mogą rozważyć powrót chorego do treningów. Niemniej jednak osoby z przewlekłymi zmianami zapalnymi worka osierdziowego muszą monitorować swój stan i unikać przeciążenia.

Mimo to umiarkowana aktywność fizyczna w formie spokojnej gimnastyki, spacerów czy nordic walkingu jest wskazana. Warto pamiętać, że sedentaryjny tryb życia sprzyja ograniczeniu wydolności i rozwojowi chorób układu krążenia. Dlatego w przypadku zapalenia osierdzia chorzy powinni skonsultować się z lekarzami, fizjoterapeutami lub medycznymi trenerami personalnymi, którzy poinstruują o sposobie bezpiecznego wykonywania ćwiczeń.

Zapalenie osierdzia – rokowania

Czy zapalenie osierdzia jest groźne? Tak, ale w przypadku, gdy choroba przez długi czas pozostaje nierozpoznana i nie zostanie wdrożone odpowiednie leczenie. Rokowania zapalenia osierdzia są w głównej mierze uzależnione od przyczyny. Zmiany zapalne o charakterze infekcyjnym są przeważnie możliwe do wyleczenia.

Słabe rokowania wiążą się ze zapaleniem, w którym doszło do zjawiska tamponady. Nadmiernie nagromadzony płyn w jamie osierdzia przyczynia się do upośledzenia pracy mięśnia sercowego, co może skutkować zgonem pacjenta. Dlatego też niezwykle ważne jest, aby przy pojawieniu się pierwszych objawów (nagły i silny ból w obrębie klatki piersiowej oraz duszność) wykonać odpowiednie badania. Diagnostyka najczęściej obejmuje proceduechokardiografia przezklatkowa (TTE) lub przezprzełykowa (TEE). Równie wartościowe są inne badania obrazowe np. RTG klatki piersiowej czy też rezonans serca.

Zapalenie osierdzia – leczenie

Etiologia ma niezwykle istotne znaczenie w procesie leczenia zapalenia osierdzia, bo to właśnie przyczyny determinują sposób walki z chorobą. Gdy podłożem problemu jest infekcja bakteryjna, to przeważnie stosuje się antybiotyki bądź środki przeciwprątkowe na gruźlicę. U niektórych pacjentów wykorzystuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne jak ibuprofen czy kwas acetylosalicylowy (aspiryna) wraz z glikokortykosteroidami i kolchicyną. Zalecana jest także zmiana dotychczasowego stylu życia, a zwłaszcza ograniczenie wysiłku fizycznego do minimum.

Niestety u części pacjentów wymagana jest interwencji chirurgicznej, która wiąże się z usunięciem części lub całego osierdzia. Operacja ta nazywana jest perikardektomią i przeważnie dotyczy chorych z zaawansownymi zmianami zapalnymi.

MEDICUS – diagnostyka i leczenie zapalenia worka osierdziowego

Zmiany zapalne osierdzia często dotyczą osób starszych, które mogą mieć trudności i brak możliwości na pojawienie się w gabinecie lekarskim. Dlatego firma Medicus oferuje profesjonalne badania i leczenie z dojazdem do domu pacjenta. Nasz zespół to grono doświadczonych specjalistów m.in. kardiologów, którzy przeprowadzą dokładną diagnostykę, określą rokowania zapalenia osierdzia oraz zaplanują odpowiednią farmakoterapię. Usługi firmy Medicus są realizowane na terenie Krakowa i okolic – zachęcamy do kontaktu i rezerwacji terminów wizyt.

Bibliografia:

1. Dębska J., Pasierski T. „Ostre zapalenie osierdzia – rozpoznanie i leczenie w świetle nowych wytycznych ESC.” Choroby Serca i Naczyń 2016, 13(2): 113-119.
2. Hrynkiewicz A., et al. „Wysiękowe zapalenie osierdzia w przebiegu amyloidozy nerek – opis przypadku.” Kardiologia Polska 2007, 65: 806-809.
3. Jastrzębski M. „Zapalenie osierdzia czy niedokrwienie, a może i jedno, i drugie?.” Kardologia Polska 2007, 65(9): 1115-1117.
4. Pęksa J.W., et al. „Zapalenie osierdzia czy mięśnia sercowego – problem wciąż aktualny.” Folia Cardiologica 2021, 16(1): 59-63.