Zastawki serca – rodzaje, budowa i funkcje

Wady zastawek serca to nie tylko częsty, ale i niezwykle poważny problem kardiologiczny. Nieprawidłowa budowa lub funkcjonowanie zastawek stanowi przyczynę szeregu dolegliwości. Jak wygląda zastawka i jaką rolę odgrywa dla człowieka? Czy sztuczna zastawka serca może uratować życie pacjenta?

Funkcja zastawek serca

Mięsień sercowy można podzielić na cztery części – dwie komory i dwa przedsionki. Pomiędzy przedsionkami występują przegrody międzyprzedsionkowe. Natomiast między komorami przegrody międzykomorowe i właśnie zastawki. Taka budowa obrazuje funkcjonowanie serca. Z prawej do lewej strony przepływa natlenowana krew, która następnie zostaje przetransportowana do pozostałych narządów i praktycznie wszystkich komórek. Gdy krew zostanie pozbawiona tlenu, to wówczas wraca do prawej strony serca i cały cykl rozpoczyna się od nowa.

Głównym zadaniem zastawek serca jest kontrola przepływu krwi w tzw. małym i dużym krążeniu. Zastawki zgodnie z rytmem pracy mięśnia sercowego są otwierane lub zamykane. Tym sposobem krew przedostaje się dalej zgodnie z wyżej opisanym schematem. Niektóre rodzaje zastawek serca zapobiegają cofaniu się krwi, co mogłoby doprowadzić do upośledzenia krążenia i rozwoju różnorodnych chorób.

Rodzaje zastawek serca

Występuje kilka rodzajów zastawek serca, które różnią się od siebie dwiema kwestiami – funkcjonalnością oraz lokalizacją w obrębie mięśnia sercowego. W praktyce wyróżnia się dwie grupy zastawek, w których występują dwa pomniejsze typy.

Zastawki przedsionkowo-komorowe

Ten rodzaj zastawek serca zaliczany jest do grona zastawek żylnych. Gdy komory ulegają rozkurczowi, to wówczas zastawki przedsionkowo-komorowe ulegają otwarciu i tym samym umożliwiają przepływ krwi do przedsionka. W przypadku skurczu komór, zastawki zostają zamknięte i zapobiegają cofnięciu się krwi pni żylnych i zaburzeń krążenia. Do tego rodzaju zastawek należą:

• Zastawka dwudzielna (zwana też mitralną serca lub też dwupłatkową), która jest zlokalizowana pomiędzy lewym przedsionkiem i lewą komorą.
• Zastawka trójdzielna (niekiedy określana też mianem trójpłatkowej) znajdująca się między prawym przedsionkiem a prawą komorą.

Zastawki półksiężycowate

Funkcja zastawek półksiężycowatych jest zupełnie odwrotna do zastawek przedsionkowo-komorowych. Oznacza to, że ich otwarcie następuje w momencie skurczu komór, a zamknięcie podczas rozkurczu i tym samym zapobiegają cofaniu się krwi do lewej komory serca. W tej grupie zastawek, które są zastawkami tętniczymi, występują:

• Zastawka aortalna występująca między aortą a lewą komorą serca.
• Zastawka pnia płucnego, która oddziela tętnicę płucną (pień płucny) od prawej komory.

Jak wygląda zastawka serca i z czego jest zbudowana?

Zastawki są niewielkimi strukturami o błoniastej budowie. W zależności od rodzaju zastawek serca różnią się od siebie budową. Zastawka dwudzielna składa się z dwóch płatków, które są ze sobą połączone spoidłami. Zastawka trójdzielna i zastawki półksiężycowate są zbudowane z trzech płatków. W zależności od położenia współtworzą różnorodne elementy układu krążenia. Przykładowo płatki zastawki dają początek zatokom aorty, które z kolei są elementami składowymi opuszki aorty. Od zatok odchodzą też tętnice wieńcowe.

Jakie są najczęstsze wady zastawek serca?

Choroby oraz wady zastawek serca doskwierają ludziom w każdym wieku, choć jest to niezwykle częsty problem wśród osób starszych. Zaburzenie funkcjonalności zastawek może przybierać dwie postaci:

• Zwężenie czy też stenozę, co jest równoznaczne z upośledzeniem prawidłowego otwierania się zastawek. Brak całkowitego otwarcia zastawki skutkuje zaburzeniem sprawnego przepływu krwi.
• Niedomykalność lub nieszczelność powodującą cofanie się krwi i upośledzenie prawidłowego kierunku krążenia.

Niejednokrotnie może dojść do równoczesnego występowania dwóch wad np. równoczesnego zwężenia i niedomykalności.

Wady zastawek serca mogą być wrodzone lub nabyte. W pierwszym wypadku są one rezultatem różnorodnych defektów anatomicznych w obrębie mięśnia sercowego (np. niewłaściwe położenie względem siebie, zbyt mała liczba płatków współtworzących zastawkę). Wrodzone wady zastawek mogą występować od momentu narodzin lub ujawnić się dopiero z biegiem lat. Drugi typ wad zastawkowych stanowi tak naprawdę rezultat innych chorób np. nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, urazów klatki piersiowej i mięśnia sercowego. Niekiedy wady zastawek serca mogą być wynikiem przewlekłej farmakoterapii.

Objawy wad zastawek serca

• Omdlenia;
• Zawroty głowy;
• Nadmierna męczliwość;
• Ból w klatce piersiowej;
• Obniżona wydolność i duszności;

Czy sztuczna zastawka serca to dobre rozwiązanie?

Niejednokrotnie jedynym sposobem leczenia wad zastawkowych jest skorzystanie z aktualnych dobrodziejstw protetyki. Sztuczna zastawka serca jest zamiennikiem dla naturalnej zastawki, która wskutek różnorodnych przyczyn nie jest w stanie prawidłowo pracować i tym samym skutkuje zaburzeniem prawidłowego krążenia. U osób młodszych przeważnie wykorzystuje się zastawki mechaniczne. Odznaczają się dużą trwałością, ale niestety są nierozerwalnie związane z regularnym użyciem leków antykoagulacyjnych, gdyż zwiększają ryzyko powstawania zakrzepów. Co więcej, sztuczne zastawki mechaniczne mogą wymagać wymiany z powodu podatności na procesy degeneracyjne.

W przypadku seniorów stosuje się zastawki biologiczne, zwane też tkankowymi. Są mniej podatne na rozwój zmian zakrzepowych i tym samym nie wymagają użycia antykoagulantów, które są często stosowane przez osoby w podeszłym wieku w związku z innymi schorzeniami. Ponadto zastawki tkankowe nie są wymieniane z uwagi na fakt, że u osób starszych procesy degeneracyjne nie spowodują ich uszkodzenia.

Warto też zaznaczyć, że w przypadku częściowego uszkodzenia lub wady zastawki niekonieczna jest jej wymiana. Wówczas wykonuje się zabieg polegający na rekonstrukcji naruszonego elementu.

MEDICUS – profesjonalna opieka medyczna osób z wadami zastawek serca

Seniorzy z wadliwymi zastawkami mięśnia sercowego mogą mieć trudności w codziennym funkcjonowaniu. Objawy wad zastawkowych często uniemożliwiają chorym pojawienie się u lekarza na standardowej wizycie. Firma Medicus zaprasza do skorzystania usługi profesjonalnej opieki medycznej z dojazdem do domu pacjenta. Oferujemy dostęp do prawdziwych specjalistów m.in. z dziedziny kardiologii i chirurgii, którzy zajmują się diagnostyką i leczeniem różnorodnych schorzeń. Osoby z Krakowa i okolic zachęcamy do kontaktu.

Bibliografia:

1. Gorczyca-Michta I., et al. „Zwężenie zastawki aortalnej o etiologii degeneracyjnej – choroba leczona operacyjnie niezależnie od wieku. Prezentacja dwóch przypadków.” Choroby Serca i Naczyń 2013, 10(4): 224-228.
2. Redaction C.J. „Wady zastawek przedsionkowo-komorowych.” Cardiology Journal 2001, 8(B): 20.
3. Vahanian A., et al. „Wytyczne ESC/EACTS 2021 dotyczące leczenia wad zastawkowych serca.” Kardiologia Polska 2021, 79(IV): 1-81.